Chùa Bà Đá là một trong bốn ngôi chùa “Bà” nổi tiếng tại Hà Nội, bên cạnh chùa Bà Đanh, chùa Bà Nành và chùa Bà Ngô. Nép mình ngay giữa trung tâm phố cổ Hà Nội, ngôi chùa Bà Đá là điểm đến của các tăng ni phật tử và du khách gần xa tới tham dự buổi lễ của Thành hội Phật giáo Hà Nội.
Ngôi chùa này có gì đặc biệt? Cùng chúng tôi tìm hiểu lịch sử, tham quan vãn cảnh kiến trúc nơi đây để hiểu hơn về ngôi chùa 1000 năm tuổi.
NỘI DUNG
Giới thiệu về chùa Bà Đá
Chùa Bà Đá (tên gọi khác: Linh Quang tự, Sùng Khánh tự) là cổ tự nằm tại số 3 phố Nhà Thờ, Hàng Trống, Hoàn Kiếm, Hà Nội, cách khu vực hồ Hoàn Kiếm chỉ 100m.
Chùa Bà Đá trước đây vốn là tổ đình của Lâm Tế tông là một trong hai thiền phái lớn của Phật giáo ở Bắc Bộ. Đến nay, chùa là trụ sở chính của Thành hội Phật giáo Hà Nội và tại đây có mở trường Trung cấp Phật học.
Lịch sử ngôi chùa 1000 năm tuổi
Chùa Bà Đá được xây năm 1056 vào đời vua Lý Thánh Tông (1460–1497). Trong khi tu sửa thành Thăng Long, người ta đã đào được một pho tượng phụ nữ bằng đá tại địa phận làng Báo Thiên Tự Tháp thuộc tổng Tiền Túc, huyện Thọ Xương xưa, nay là khu vực Nhà Thờ lớn. Dân làng thành kính lập đền thờ ngay tại đó, coi tượng đá như tượng thánh Mẫu và đặt tên đền là đền Bà Đá. Sau này đền được tôn tạo và xây thành chùa lớn, rước tượng Phật về thờ và đổi tên thành chùa Bà Đá. Tên chữ “Linh Quang Tự” có ý nghĩa rằng đây là ngôi chùa ánh sáng linh thiêng.
Xem thêm: Thông tin tổng hợp về lịch sử, kiến trúc cùng kinh nghiệm đi lễ chùa Cái Bầu (Quảng Ninh)
Tuy nhiên, khi quân Tây Sơn tấn công ra Thăng Long, ngôi chùa bị ảnh hưởng trở nên đổ nát hoang tàn. Theo sách “Thăng Long cổ tích khảo”, lịch sử chùa Bà Đá lúc bấy giờ được ghi chép lại như sau: “…Chùa xây vào triều Lý, đến binh biến thời Tây Sơn chùa bị huỷ hoại. Bấy giờ quan sức cho diệt trừ cỏ dại, người trong thôn thu dọn đất đá lại thấy pho tượng đá, dân làng bèn dựng tạm một gian chùa để thờ phụng. Năm Canh Tuất triều Tự Đức thứ 3 (1850) một vị tăng tự là Giác Vượng đến trụ trì chùa này, xây dựng và mở mang thêm cảnh chùa”…
Đến thời Pháp thuộc, thành phố Hà Nội khi đó bị quy hoạch lại khiến pho tượng đá bị tàn phá không còn nguyên vẹn. Dân làng cho xây lại chùa, đồng thời rước một pho tượng Phật Thích Ca bằng đá để thờ thay thế tượng Bà Đá cũ.
Sau này, chùa Bà Đá trở thành văn phòng trụ sở của Thành Hội Phật Giáo Hà Nội, sự kế đăng theo sơn môn pháp phái không còn nữa. Thay vào đó chức vụ trụ trì trở thành chức vụ của trưởng ban trị sự gồm:
- Hoà thượng Thích Tâm Tịch (1915-2005), Pháp chủ đệ nhị, trưởng ban trị sự thành hội PG Hà Nội,trụ trì từ 1981-2002
- Hoà Thượng Thích Thanh Chỉnh (1919-2009), phó thư ký hội đồng chứng minh, trưởng ban trị sự thành hội PG Hà Nội, trụ trì từ 2002-2008.
Khám phá kiến trúc chùa Bà Đá
Tới địa chỉ số 3 phố Nhà Thờ, ta sẽ bắt gặp một cổng nhỏ đề tên chùa được đắp nổi bằng quốc ngữ, hai bên cổng là đôi câu đối chữ Hán. Sở dĩ cổng chùa nhỏ như vậy là do phần đất của chùa khi xưa đã bị quy hoạch. Qua cổng đi thêm chục bước, du khách sẽ tới sân chùa Bà Đá mang đậm nét cổ kính, linh thiêng. Sau vài đợt trùng tu gần đây, chùa đã định hình với mặt bằng xây dựng kiểu “nội Công ngoại Quốc” hướng mặt chùa về phía Bắc, với các hạng mục chính là tiền đường, thượng điện thờ Phật, nhà thờ Tổ, thờ Mẫu.
Kiến trúc chùa gồm Tền đường gồm 5 gian được thiết kế theo hình dạng chữ “Nhất”, nối liền với Thiêu hương tạo thành một Phật đường lớn. Thượng điện gồm 4 gian có kết cấu kiểu chữ “Đinh” nối liền với hậu cung tạo nên một khối kiến trúc vuông vắn và cân xứng. Đồng thời ở bên ngoài còn có hai dãy hành lang nằm đối xứng tả hữu kéo xuống giáp với hậu đường thờ Tổ và thờ Mẫu.
Xem thêm: Chùa Bà Ngô (Hà Nội) – ngôi chùa Bà nổi tiếng tại Thủ đô
Phía trước Tiền đường là lư hương và đôi đèn đá đặt giữa hai tháp mộ cổ, dưới chân đôi đèn có hoa văn hoa sen. Bước tới thềm rồng Tiền đường ta sẽ thấy kiến trúc phần mái hiên thấp được đỡ bằng bốn chiếc cột đá xanh được chạm khắc tỉ mỉ và tinh xảo.
Bên trong chùa có đặt rất nhiều pho tượng quý có giá trị. Đặc biệt là bộ tượng gỗ lớn tạc hình đức Phật Thích Ca niêm hoa, hai bên là tượng các tôn giả A-nan, Ca-diếp. Phía sau là tượng Phật A-di-đà tọa sen với hai bồ tát Quan Âm và Đại Thế Chí. Tuy thời gian là khiến những bức tượng bị ảnh hưởng ít nhiều nhưng vẫn giữ nguyên được nét thanh thản thoát tục nhập thiền.



Khác với nhiều ngôi chùa, tòa bái đường tại chùa Bà Đá không có tượng hộ pháp như thường thấy. Tại chùa có hai quả chuông ghi thời gian chế tạo là vào năm 1823 và 1881, cùng một cái khánh được đúc năm 1842.
Xem thêm: Chùa Tiêu Sơn (Bắc Ninh) – Cổ tự tiêu biểu Phật giáo xứ Kinh Bắc
Tại sân nhìn về phía tay Phải là khu làm việc của trụ sở trường Trung cấp Phật học Hà Nội. Cuối dãy hành lang còn có 4 ngôi tháp mộ đứng đối xứng qua trục chính và áp sát tường ngoài hậu cung thượng điện.


Đến chùa Bà Đá cầu gì?
Chùa Bà Đá là địa điểm hành hương tâm linh của rất nhiều du khách con nhang đệ tử gần xa khi về với vùng đất Thủ đô. Đặc biệt trong những dịp đặc biệt như lễ Tết hay các ngày hội Phật giáo, chùa đón tiếp hàng ngàn người dân tới chiêm ngưỡng kiến trúc cổ xưa, vãn cảnh và lễ bái các vị chư Phật cùng lòng hướng thiện tới cầu bình an, sức khỏe.
Lúc này, mọi người nên sắm sửa lễ vật thành tâm để bái yết nơi cửa chùa. Con hương đệ tử không cần sắm sửa lễ vật mâm cao cỗ đầy mà chỉ cần đơn giản nhưng thành tâm là đủ. Đến với chùa Bà Đá, ta nên dâng đặt hương án Phật những đồ chay, tịnh như hương hoa, quả tươi chín, trầu cau, xôi chè hay phẩm oản.
Trong những vật lễ dâng lên hương án nhà chùa, Oản Tài Lộc là Ngọc thực được nhiều người lựa chọn để thêm phần trang trọng, linh thiêng và chỉn chu. Oản Tài Lộc cô Tâm là vật lễ thiết kế độc lạ, ý nghĩa, có thể trưng lễ trong thời gian dài mà không bị hỏng, mốc.


Với sự am hiểu về những tín ngưỡng tâm linh linh thiêng, các nghệ nhân tại Oản Cô Tâm đã nghiên cứu và cải tiến thiết kế tạo nên những tác phẩm Oản Tài Lộc lễ Phật nhiều kích cỡ lựa chọn với mức giá vô cùng phải chăng.
Vị trí và lộ trình di chuyển đến chùa
Chùa tọa lạc tại số 3 phố Nhà Thờ, Hàng Trống, Hoàn Kiếm, Hà Nội. Nằm tại khu phố phồn hoa bậc nhất Hà Thành, chùa chỉ cách hồ Gươm khoảng 100m, quý khách nên lựa chọn phương tiện xe máy hoặc xe bus để tiết kiệm thời gian hoặc gửi xe tại khu vực bờ hồ rồi đi bộ vào. Lộ trình từ hồ Gươm đến chùa là: đường Lê Thái Tổ đi về hướng hàng Trống. Tới lối rẽ vào đường Nhà Thờ.
Du khách có thể tham khảo lộ trình xe bus tới chùa với những điểm dừng bus lân cận: ngã ba Hàng Trống—Lê Thái Tổ (xe 09, 31, 36), đầu Quán Sứ hoặc Triệu Quốc Đạt (01), đoạn giữa Tràng Thi (02, 09).