Chầu Đệ Tứ – Đôi nét về vị Chầu Bà linh thiêng

Chầu Đệ Tứ là một vị Thánh trong Đạo Mẫu Tứ phủ Việt Nam. Chầu Đệ Tứ thuộc Địa Phủ và người đứng thứ tư trong hàng Tứ Phủ Chầu Bà. Danh hiệu của Chầu là Chiêu Dung Công chúa, được coi là người hầu cận, hóa thân của Mẫu Địa Tiên (Liễu Hạnh Công Chúa). 

Sự tích Chầu Đệ Tứ

Khi xưa, Chầu Bà vốn là Bồng Lai Tiên Nữ, cũng có tài liệu ghi rằng bà là Mai Hoa Công Chúa trên Thiên Cung. Bà hạ trần tại đất Quý Hương, An Thái, Vụ Bản, Nam Định. Bà giáng thế làm con gái một nhà họ Lí mang danh Lí Thị Ngọc Ba. Sau này, bà trở thành vị nữ tướng khảng khái, chính trực. nhiều lần giúp vua dẹp giặc. 

Sự tích về bà được ghi chép trong cuốn “Di tích và đền miếu nữ danh nhân Việt Nam” rằng:

Tại xã Thiên Lộc, phủ Đức Quang (nay là xã Hoàng Diệu, huyện Chương Mỹ, Hà Nội) có ông tù trưởng Đặng Công Thành kết duyên cùng bà Lý Thị Ngọc. Ông bà sống có đức có tài, luôn làm việc phúc giúp dân. Sau khi chồng mất, bà Lý Thị Ngọc một mình nuôi 5 con trai khôn lớn. Dưới chế độ xâm lược tàn bạo của quân Hán lúc bấy giờ, mẹ con bà đã vận động nhân dân xây dựng đồn binh, ngày ngày luyện tập quân sỹ và cầm quân đi đánh trận. Mẹ con bà cũng góp công không nhỏ giúp Hai Bà Trưng dẹp quân Tô Định, thu phục 65 tỉnh thành. Bà Lý Thị Ngọc trước được Hai Bà Trưng phong danh Lý Thị Ngọc Ba – ý là tôn sùng bà lãnh tụ khởi nghĩa thứ ba, sau khi dẹp giặc thành công được vua Trưng Trắc phong danh Chiêu Dung Công Chúa. Được vua ban cho vùng đất Kim Cốc làm đất thang mộc, bà cùng các con xây dựng làng bản, cùng nhân dân làm ăn phát triển quê hương làng mạc. Tương truyền vào một ngày tháng Chạp, người ta thấy mẹ con bà xuống thuyền. Bỗng mây mù gió cuộn kéo đến , rồi không ai thấy mẹ con bà trở về nữa. Biết tin mẹ con bà đã hóa, Hai Bà Trưng đã vô cùng cảm kích và lệnh cho dân xây dựng đền thờ. Từ đó, mùng 6 tháng Chạp hằng năm là ngày giỗ cũng là ngày hội của làng Kim Cốc. 

Sau này khi trở về Thiên Đình, bà được giao quyền khâm sai Tứ Phủ (từ Thủy Phủ cho tới Thiên Cung), Tam Tòa, biên chép sổ Thiên Đình, quyền cai bản mệnh gia trung (vậy nên có khi người ta còn gọi là Bà Thủ Bản Mệnh). Có khi chầu lại được coi là vị chầu bà giữ sổ Tứ Phủ, coi kho ngân xuyến, kề cận bên Mẫu Liễu Hạnh ở đất Phủ Dầy. Đôi khi thanh nhàn, chầu truyền các tiên nàng dạo chơi khắp chốn, từ quê hương ra kinh thành, vân du khắp mọi nơi.

Xem thêm: Chầu Bảy Kim Giao là ai? Kinh nghiệm dâng lễ cầu tài lộc đền Chầu Bảy.

Những địa điểm tâm linh thờ Chầu Đệ Tứ trên cả nước

Đền Cây Thị – Thanh Hóa

Đền Cây Thị được lập tại xã Hà Ngọc, huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa, cũng là nơi Chầu đã anh dũng dẹp giặc năm xưa. Đền được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh vào năm 1996.

Khu đền thờ chính gồm:

• Cung Đệ Nhất thờ Tam Tòa Thánh Mẫu.
• Cung Đệ Nhị thờ Chầu Đệ Tứ và hội đồng Thánh Chầu.
• Cung Đệ Tam thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế và Hội Đồng Quan Lớn. Ngoài ra, hai lầu của đền thờ Hội Đồng Thánh Cô và Thánh Cậu.

Đình Làng Kim Cốc

Đình Làng Kim Cốc là nơi Chầu cùng nhân dân sinh sống lúc sinh thời. Để tỏ lòng biết ơn với Chầu, sau khi Bà hóa hóa thánh, nhân dân đã thờ phụng Chầu cùng các con trai tại ba ngôi đình thuộc làng Kim Cốc là Quán Trung, Quán Thượng, Quán Hạ. Tọa lạc tại địa phận xã Hoàng Diệu, huyện Chương Mỹ, Hà Nội, hằng năm, nhân dân đều mở hội vào ngày tiệc của Chầu và tổ chức thờ cúng nghiêm cẩn. Đình Làng Kim Cốc được xếp hạng là di tích văn hóa lịch sử của thành phố Hà Nội năm 1994.

Lễ hội ba thôn Kim Cốc gồm thôn Cốc Trung, Cốc Thượng, Cốc Hạ cũng thu hút rất nhiều du khách tứ xứ tới trẩy hội. Cứ ba năm một lần vào ngày 14/2- 16/2 âm lịch, lễ hội lại được tổ chức, lưu giữ những nét truyền thống của dân tộc. Đình chính tổ chức hội là đình Quán Trung thuộc thôn Cốc Trung, cũng là nơi chính thờ đức Lý Thị Ngọc Ba và con trai út. 

Một số đền thờ khác

• Ngoài những đền thờ trên, còn một số đền thờ Chầu Bà Đệ tại các vùng khác như:
• Đền Chầu Đệ Tứ tại xã An Thái, An Thái, huyện Vụ Bản tỉnh Nam Định (cũng là quê nhà của Chầu):  Vì hầu cận Mẫu nên Chầu Đệ Tứ cũng được lập đền trong quần thể Phủ Dày, tọa tạc tại thôn Quý Hương,  xã An Thái, An Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định. 
• Đền Chầu Đệ Tứ mang tên đền Duyên Trường – đền Chầu, ngụ tại bên bờ sông Hồng, gần cầu Chương Dương, Hà Nội.
• Đền Chầu Đệ Tứ tại phường Bồ Đề quận Long Biên là nơi thờ vọng của Chầu.

Hầu giá Chầu Đệ Tứ

Chầu Đệ Tứ là vị Chầu Bà ít khi về ngự đồng. Người ta thường hay hầu chầu khi chiếm bái cửa đền thờ chầu, hoặc đất Nam Định là nơi chầu kề cận Mẫu. Thường thì người ta có thỉnh chầu về chứng tòa màu vàng khi có đàn mở phủ mà đồng tân dâng bốn tòa Sơn Trang. 

Khi ngự về đồng, Chầu mặc áo màu vàng, cầm quạt khai cuông rồi thường múa kiếm và cờ lệnh (mô tả hình ảnh chầu ra trận hoặc cầm cờ hiệu khâm sai). Cũng đôi lúc Chầu về múa quạt, múa mồi hoặc chỉ khai cuông rồi an tọa thôi.

Lựa chọn vật phẩm dâng lễ lên Chầu Đệ Tứ như nào là phù hợp?

Ngày 14 tháng 3 âm lịch hàng năm được nhiều nơi thống nhất là ngày tiệc chính của Chầu. Lúc này, khách hành hương muôn nơi thường đến bái yết cửa đền Chầu Đệ Tứ để bày tỏ công ơn với Ngài, cũng là xin Chầu Bà phù hộ bình an, may mắn, mọi việc thuận lợi. Ai cũng nô nức sắm sửa đầy đủ lễ lạy, thành tâm khấn vái Chầu Bà.

Hiện nay, Oản Tài Lộc là vật lễ được nhiều khách hàng đặt mua để mâm lễ vật thêm bề thế, trang trọng. Cũng bởi vì hình dáng thiết kế thẩm mỹ, ý nghĩa tâm linh lâu đời của thứ bánh oản đều có cả trong các mẫu Oản Nghệ Thuật này.

Oản lễ Chầu Đệ Tứ thường có màu vàng như màu áo Chầu mặc khi về đồng. Thấy hiểu được điều đó, Oản Cô Tâm luôn tạo ra những mẫu oản lễ dâng Ngài mang sắc vàng sang trọng. Bạn có thể tham khảo mẫu oản dâng Quan Đệ Tứ Khâm Sai được thiết kế tại Oản Cô Tâm sau.

 

Oản Cô Tâm chuyên cung cấp oản ngọc tài lộc lễ Tứ Phủ và thắp hương Gia Tiên, Thần Tài,…Các mẫu trang trí oản dâng Tứ Phủ nói riêng và oản lễ nói chung tại đây đều được nghiên cứu kỹ càng, chi tiết các nét tín ngưỡng văn hóa thờ cúng của Việt Nam. Quý khách hàng hoàn toàn an tâm khi đặt mua và sử dụng. Nếu có nhu cầu sử dụng oản lễ để thờ cúng Chầu Đệ Tứ hay các vị thần linh khác, quý khách có thể tham khảo tại đây: Các mẫu oản dâng lễ Tứ Phủ thành kính và ý nghĩa.

Bản văn Chầu Đệ Tứ

Đấng Nam thiên, nữ trung Nghiêu Thuấn

Đất Sơn Nam có đấng trâm oanh

Quý hương An Thái xã danh

Có chầu đệ tứ hách danh dõi truyền.

Điều thời phụng mệnh Hoàng thiên

Ngự đồng ánh bóng khắp miền gần xa.

Ra uy sát quỷ trừ tà

Chiêu tài tiếp lộc gần xa cho đồng.

Khâm sai đệ tứ tuỳ tòng

Chiêu Dung công chúa ngự đồng cứu dân.

Trong nghĩa thân ngoài thời nghĩa dưỡng

Nương uy trời độ lượng bao dung

Mặt hoa tươi tốt má hồng

Gồm lo tứ đức tam tòng vẻ vang.

Mày ngài tóc phượng vấn ngang

Lưng ong má phấn xem càng tốt tươi.

Miệng chầu cười trăm hoa đua nở

Đáng lên tài tiên nữ bồng lai

Vào chầu ra giọng khoan thai

Đã trong hiển ứng lại ngoài tối linh.

Chốn thiên đình ca ngâm chầu chực

Các bộ nàng náo nức dâng huê

Chầu thôi lại trở ra về

Khi ra Thiên Bản lúc về Đồi Ngang.

Miếu giữa đường gia ban sắc chỉ

Bốn chữ vàng chính khí nghiêm trang

Lân vờn phượng múa tòa vàng

Thị tòng bộ chúng tiên nàng đôi bên.

Có phen lên thanh sơn tú thuỷ

Hoá phép mầu lục trí thần thông

Quản cai tam phủ công đồng

Quyền chầu coi sóc đền rồng vào ra.

Sổ tam toà chép biên sau trước

Lại sửa sang gương lược trầu cau

Dù ai tiến cúng khẩn cầu

Quyền chầu ra rộng vào tâu thông hành.

Lên thiên đình ngự về thuỷ phủ

Tiến văn chầu kích cổ tam không

Mời chầu trắc giáng điện trung

Hay còn nam bắc tây đông chốn nào.

Trên thiên tào còn đang tra sổ

Hay chầu còn đổi số cho ai

Có phen chơi cảnh bồng lai

Hay về An Thái là nơi quê nhà.

Có phen ra kinh đô thành thị

Vào kính thiên toạ vị hồng lâu

Rong chơi năm cửa nhà lầu

Hay chơi Phố Mới, cầu Châu, cầu Rền.

Lên trên đến Cầu Đông, cầu Giác

Trở ra về Hàng Bạc, Hàng Ngang

Hàng Buồm chầu lại dạo sang

Mã Mây, Phố Mới, Hàng Đường, Đồng Xuân.

Dạo chơi khắp hết xa gần

Hàng Đồng, Hàng Thiếc, Hàng Cân, Hàng Đào

Chợ huyện, Chùa Tháp,Đình Ngang

Cấm chỉ, đền Cờn các vạn dưới sông.

Có phen chầu ngự thuyền rồng

Qua hồ Trúc Bạch lại dong Tây Hồ.

Lệnh truyền tiên nữ chèo đua

Qua đền Trấn Võ lên chùa Huyền Thiên.

Vực Kim Ngưu có đền An Thái

Cảnh hội đồng có dải Tô giang

Thiên Tích chầu lại dạo sang

Sai các tiên nàng chầu chực dâng hoa.

Phút thôi chầu chở ra về

Ngự trong bản điện sớm khuya hội đồng

Có phen chầu ngự đường trong

Dạo khắp phủ tía lầu hồng vào ra.

Có phen chơi Đồi Ngang,Phố Cát

Đứng nhởn nhơ bóng mát cây cao

Nghệ An chầu lại từng vào

Dạo chơi các chốn lầu cao Kinh Thành.

Có phen chầu chực tỉnh Thanh

Sòng Sơn Ba Dội tập tành vui chơi.

Thường vãng lai bán hàng chiều khách

Thấy ai là ngang ngược ra tay

Mặc ai phù phép tìm thầy

Thành tâm lễ bái chầu dày lại tha.

Lòng kính chúc hương hoa tịnh thuỷ

Hoá phép màu lục trí thần thông

Kiêm tri tam phủ công đồng

Tốc lai giáng hạ từ trung thay là

Ngôi đền thờ khâm sai công chúa

Chầu Mai Hoa tối tú chứng minh

Đền thờ phượng cổ anh linh

Khuông phù đệ tử khang ninh thọ trường