Sự tích và đền thờ Ông Hoàng Bát Nùng – vị anh hùng người Tày Nùng
Ông Hoàng Bát thuộc hàng vị thứ tám trong hàng Thập Vị Ông Hoàng Tứ Phủ Linh Thiêng. Tại Cao Bằng, người ta đang thờ tụng Ông Hoàng Bát Nùng được cho là hiện thân của Ông Hoàng Bát. Ông là vị anh hùng người dân tộc Tày Nùng đã có công đuổi đánh quân Tống bảo vệ nhân dân ta.
NỘI DUNG
Ông Hoàng Bát Nùng và Ông Hoàng Bắc Quốc đều được coi là Ông Hoàng Bát Tứ Phủ
Ông Hoàng Bắc Quốc và Ông Hoàng Bát Nùng đều được nhân dân xếp vào hàng Ông Hoàng Bát. Tuy nhiên, hai ông có sự tích trần thế khác nhau và hệ thống đền thờ cũng khác nhau. Chỉ có một điều giống nhau đó là hai ông đều là những vị tướng tài giỏi có thật trong lịch sử, đã từng có công lao lớn trong việc chống giặc, bảo vệ nhân dân, bảo vệ bờ cõi đất nước. Do đó, nhân dân vô cùng biết ơn hai ông và nguyện xây đền lập điện thờ phụng ngàn đời để ghi nhớ công ơn này.
Tại Cao Bằng, người ta tôn thờ người anh hùng Nùng Chí Cao là Ông Hoàng Bát Nùng. Tại Bắc Giang, lại truyền tụng về truyền thuyết và đền thờ Ông Hoàng Bắc Quốc.
Dâng lễ Ông Hoàng Bát Nùng cần chú ý gì?
Thông thường, cứ vào những ngày lễ tiết lớn trong năm, nhân dân lại kéo nhau về đền thờ Ông Hoàng Bát Nùng để thắp nén hương, dâng mâm lễ vật, cầu ngài ban tài tiếp lộc phù hộ cho gia quyến được bình an, khỏe mạnh, làm ăn thuận lợi, tốt tươi.
Một mâm lễ sắm dâng Ông Hoàng Bát Nùng bạn cần chú ý sắm đủ một đĩa hoa, một đĩa quả nhiều loại quả, một đĩa trầu cau, cút rượu, xôi thịt, thẻ hương, giấy tiền và một cánh sớ.
Trong những ngày lễ lớn của đền, nhiều con hương thường muốn dâng tiến những lễ vật đẹp, sang mang ý nghĩa tốt đẹp để có thể bày trên ban thờ thánh trong thời gian dài, bày tỏ lòng tôn kính. Khi ấy, Oản Tài Lộc chính là lễ vật phù hợp nhất. Bởi oản được thiết kế tỉ mỉ đẹp sang, mang ý nghĩa tài lộc tốt lành lại có thể để được tới 6 tháng không bị hỏng mốc, cực thích hợp bày trên ban thờ thánh.
Xem thêm: Quy tắc dâng Oản Tài Lộc trên mâm lễ Tứ Phủ, Phật, Gia Tiên và Thần Tài không phải ai cũng biết.
Oản lễ Ông Hoàng Bát Nùng thường là oản màu đỏ. Oản được khuyến khích dâng tiến là loại Oản nghệ thuật được đầu tư, trang trí cách điệu đẹp hơn oản đường truyền thống và cũng mang nhiều ý nghĩa tốt lành hơn. Với loại oản đặc biệt như vậy, bạn nên liên hệ tới Oản Cô Tâm.
Oản Cô Tâm là đơn vị chuyên cung cấp Oản Tài Lộc nghệ thuật nhiều màu sắc, hình dáng, được trang trí cách điệu phục vụ nhu cầu cúng lễ Tứ Phủ của mọi con hương, đệ tử trên khắp cả nước.
Ngoài Oản Lễ Tứ Phủ, chúng tôi cũng cung cấp đến khách hàng Oản Lễ Phật, Oản Lễ Gia Tiên và Oản Lễ Thần Tài cực bắt mắt và lộng lẫy biểu trưng cho tài lộc, may mắn sẽ đến với gia chủ, cực thích hợp để dâng lễ trong những ngày lễ tiết lớn nhỏ trong năm.
Khách hàng tham khảo chi tiết các sản phẩm này vui lòng truy cập website Oản Cô Tâm, tại mục sản phẩm chúng tôi có rất nhiều mẫu oản được trang trí họa tiết tỉ mỉ khác nhau, đa dạng lựa chọn cho khách hàng.
Sự tích Ông Hoàng Bát Nùng – người anh hùng dân tộc Tày
Ông Hoàng Bát Nùng có tên húy là Nùng Chí Cao. Ông là một nhân vật lịch sử có thật. Ông đã có công đánh tan giặc Tống, bảo vệ bình an cho nhân dân, được lưu danh trong sử sách. Bên cạnh đó, vị Thái Bảo Nùng Trí Cao cùng với chuyện tình đẹp của mình với người vợ Nàng Cầm miền xuôi là một dấu ấn quan trọng thể hiện tình đoàn kết giữa miền ngược và miền xuôi thời bấy giờ.
Ông được nhận hai sắc phong thuộc triều Lý và triều Nguyễn. Theo đó, triều Lý sắc phong ông là “Kỳ Sầm đại vương”, triều Nguyễn sắc phong ông là “Kỳ Sầm biên tái, bảo quốc an dân, phúc thần”.
Theo lịch sử, Ông Hoàng Bát Nùng sống vào thế kỷ thứ 11 thời vua Lý Thái Tông ở châu Quảng Nguyên (Cao Bằng hiện nay). Ông là con thủ lĩnh Nùng Tôn Phúc và bà A Nùng. Năm Tân Tỵ, vua Lý Thái Tông cử một tướng ẩn danh lên thuyết phục Nùng Trí Cao không theo nhà Tống. Bởi vì theo bản đồ, vùng đất Quảng Nguyên có vị trí chiến lược, là nơi giáp ranh giữa nhà Tống và Đại Việt. Theo đó, vua truyền lệnh ban cho Trí cao cai quản châu Quảng Nguyên cùng các động Lôi Hòa, Bình Bà và Châu Tư Lang. Sau đó, Nùng Chí Cao về kinh đô Thăng Long học. Ngày 1/9/1042 năm Nhâm Ngọc, vua cử Ngụy Trang lên Quảng Nguyên ban cho Trí Cao chức Thái Bảo và đô ấn, năm 1053, chỉ huy sứ Vũ Nhị đem quân lên cứu viện Trí Cao.
Theo tài liệu dân gian truyền miệng, Nùng Chí Cao được viên tướng ẩn danh đưa về kinh đô ăn học 3 năm, từ năm 17 đến 20. Gia đình vị tướng ây cũng hết sức giúp đỡ Trí Cao. Tại đây, Trí Cao được mở rộng tầm nhìn, tiếp thu thêm nhiều kiến thức mới. Trong quá trình này, Trí Cao cũng thường xuyên qua lại với nhà viên tướng này và dần dần quen thân được con gái của ông. Thời gian trôi đi, trai tài gái sắc yêu nhau say đắm, viên tướng này cũng đồng ý gả con gái đi. Người con gái ấy thường được mọi người gọi là nàng Cầm.
Nàng Cầm cùng chồng về quê Quảng Nguyên. Trong 10 năm, nàng sinh cho Nùng Trí cao hai người con trai là Nùng Kế Tông và Nùng Kế Phong. Tuy nhiên, tại quê nhà Quảng Nguyên, nàng Cầm không phải vợ cả mà phải sống dưới thân phận vợ lẽ. Bởi trong quá trình Nùng Chí Cao học tập tại Thăng Long, người mẹ ở quê đã ghép duyên Nùng Trí Cao với Đoạn Hồng Ngọc là một cô gái xinh đẹp nhất vùng lại thuộc nhà có gia thế ở động Xuân Phách (thuộc xã Vĩnh Quang, Cao Bằng hiện nay). Tuy nhiên, Nùng Chí Cao chỉ coi cô gái này như bạn quen gần làng nhưng người mẹ lại coi nàng như dâu con trong nhà. Do đó, khi nàng Cầm xuất hiện, lại được Nùng Chí Cao che chở yêu thương, điều này khiến nàng trở thành cái gai trong mắt của cô vợ cả và người mẹ chồng. Nỗi bất hòa xảy ra thường xuyên và lớn dần. Vợ cả bị chồng lạnh nhạt sinh lòng ghen tuông nên trong lúc cả giận mất khôn mà chạy sang nhà Tống mang ý định trả thù. Quân Tống tràn sang Quảng Nguyên bắt giết nhân dân, phá hoại làng xóm. Gia đình của Đoạn Hồng Ngọc cùng Vương Lan Anh cũng không tránh khỏi cảnh giết chóc. Căm phẫn quân cướp nước, lại hối hận với lỗi lầm của mình, Đoạn Hồng Ngọc liên kết Vương Lan Anh cùng ra đầu quân cho Nùng Trí Cao, trở thành nữ tướng của ông.
Năm 1052, nhà Tống một lần nữa đánh chiếm đất Quảng Nguyên sai tướng Kinh lược Ung Châu là Tôn Tú đem quân sang nước ta. Tháng 4 âm lịch năm 1052, Trí Cao lãnh đạo quân dân nổi dậy đánh bật quân của Tôn Tú ra khỏi đất Việt. Thừa thắng xông lên, Trí Cao liên tục đánh chiếm rất nhiều châu trên đất Tống. Trước tình hình đó, vua Tống sợ hãi, cử ngũ hổ tướng đứng đầu là nguyên soái Tống Địch Thanh đi đánh quân của Trí Cao. Trận quyết chiến đôi bên đã khiến cả một vùng Tổng Quỷ (cánh đồng ma biên giới huyện Phục Hòa ngày nay) đẫm máu và ngổn ngang xác người. Lúc ấy, Trí Cao bị thương nặng, may nhờ anh vợ (anh trai nàng Cầm, con trai viên tướng đã giúp đỡ Trí Cao ngày còn ở Thăng Long) tiếp ứng mới thoát chết. Quân của Trí Cao bị thương vong nhiều nhưng vị tướng quân ấy cùng quân binh của mình vẫn xung trận đánh tan quân Tống. Tiếc thay, ngài cũng hy sinh anh dũng tại trận đánh ấy. Trong lúc rối loạn, quân sĩ vội vàng vùi qua loa thi thể của ông tại Ngườm Pục. Sau này, tại vùng lập chợ Háng Riềng (chợ Cách Linh) thì đã xây miếu thờ ông nay gọi là đền Quan Chẻng.
Trận chiến diễn ra tại sông Bắc Vọng khiến dòng sông đục ngầu màu máu. Nàng Cầm vì nhảy xuống sông tham chiến mà cũng bị địch bắt đi mất. Ngày nay đoạn sông này người ta gọi là Hắt Pắt (ngầm ý rằng nơi nàng Cầm bị bắt đi).
Trí Cao khi ấy nhờ con ngựa thiên lý mã Long Cư mới có thể bơi qua sông gặp mẹ mới biết rằng do chủ trương của mẹ không cho quân miền xuôi tiếp viện. Trí Cao cùng gia đình của mình đã lặng lẽ trốn qua Đại Lý. Sau này, khi Nùng Trí Cao mất, dân chúng đã tìm thấy ấn Thái Bảo để lại và lập nên đền thờ ở đỉnh Khau Sầm. Về sau, nhân dân mới di dời đền xuống chân núi cạnh làng Bản Ngần, chính là ngôi đền Kỳ Sầm ngày nay.
Hầu giá Ông Hoàng Bát Nùng
Ông Hoàng Bát Nùng ít khi về ngự đồng. Chỉ những người mang căn lục bộ mới có thể hầu Ngài.
Khi về ngự đồng, Ông Hoàng Bát Nùng thường mặc y phục màu đỏ, khăn mỏ rìu, mặc áo trấn thủ, đi ghệt chân ghệt tay, mạng chéo, làm lễ tấu hương, khai quang, múa đôi trùy đồng (múa cờ, kiếm) và múa võ. Khi ngự đồng ông cũng hút tẩu và thuốc cuốn.
Đền Kỳ Sầm
Đền Kỳ Sầm được nhân dân xây dựng để thờ phụng vị anh hùng Nùng Chí Cao hay Ông Hoàng Bát Nùng tại Bản Ngần, xã Vinh Quang huyện Hòa An. Đền cách trung tâm thị xã Cao Bằng khoảng 5km.
Ngôi đền cổ kính nằm trên một thế đất cao, bao quanh là những cây cổ thụ cao ngút trời xanh. Khuôn viên sân đền được lát toàn bộ bằng đá viên mặt phẳng.
Ngôi đền chính được xây dựng đơn giản không tô vẽ cầu kỳ nhưng vẫn toát lên vẻ bề thế uy nghiêm. Bên trong, tại chính cung thờ Ông Hoàng Bát Nùng.
Hàng năm cứ đến ngày mùng 9, 10 tháng Giêng đền Kỳ Sầm lại mở lễ hội. Vừa là để ghi nhớ công ơn vị anh hùng Nùng Trí Cao khi xưa, vừa là dịp để làm lễ cầu năm mới mưa thuận gió hòa mùa màng tốt tươi. Lễ hội đền Kỳ Sầm cũng được coi là điểm nhấn văn hóa thu hút rất nhiều du khách ghé thăm tại tỉnh Cao Bằng hàng năm.
Theo đó, 12h đêm giao ngày mùng 9 và mùng 10 âm lịch, dân làng sẽ mặc y phục truyền thống chỉnh tề tập trung trước đền và làm lễ tại đây. Chủ lễ sẽ là các cụ cao niên có uy tín trong làng. Cùng với tiếng trống, tiếng chiêng, buổi lễ được diễn ra trong không khí cực kỳ trang nghiêm. Đến sáng ngày mùng 10, đền chính thức mở hội đón khách hành hương từ khắp các tỉnh thành về cúng lễ đền. Trong làn khói hương nghi ngút, hàng vạn khách hành hương về đền thành tâm cúng lễ chắp bái khẩn cầu chật kín sân đền.
Cũng trong sáng ngày mùng 10, phần hội đền Kỳ Sầm được tổ chức cực kỳ sôi nổi cạnh đền. Phần hội được tổ chức nhằm tái hiện lại không gian văn hóa xưa của người dân tộc Tày với những trò chơi dân gian như đấu vật, múa lân, múa rồng, ném còn, … Hội đền Kỳ Sầm được diễn ra trong không khí vui tươi phấn khởi, thu hút không ít khách du lịch thập phương hứng khởi tham gia.
Lộ trình di chuyển đến đền Kỳ Sầm
Đền Kỳ Sầm Vĩnh Quang Cao Bằng nằm tại Bản Ngần, từ Hà Nội bạn có thể di chuyển đến đền bằng xe khách hoặc phương tiện di chuyển cá nhân.
Nếu đi bằng xe khách, bạn đến bến xe Mỹ Đình và bắt chuyến xe đi Ngọc Xuân giá vé khoảng gần 200 000đ. Đến điểm dừng, bạn bắt xe ôm hoặc taxi đến đền.
Nếu đi bằng ô tô hoặc xe máy bạn đi theo QL4A – 284km – 5h34p: rời Hà Nội bằng đường cầu Vĩnh Tuy đi theo QL1A nối vào QL37/cao tốc Bắc Giang Lạng Sơn – tiếp tục nối vào QL1A – đường Pác Bó thành phố Cao Bằng nối vào đường 203/204 – vào đền.
Bản văn Ông Hoàng Bát Nùng
Gương anh dũng ngàn xưa lưu để
Đất Cao Bằng tú khí chung linh
Trời nam có đức thánh linh
Họ Nùng đệ bát hùng anh tuyệt vời
Giận bạo chúa bao đời áp bức
Thù ngoại xâm Tống giặc cường hung
Thề rằng không độ trời chung,
Tuốt gươm quét sạch thù trong giặc ngoài.
Dù trăm trận mưa rơi sấm giật
Đôi trượng đồng dạy đất trời long
Bát Nùng nối nghiệp gia phong
Noi gương tiên tổ – họ Nùng – Trí Cao.
Ông Bát Nùng ra vào sinh tử
Trượng tung bay tuyết phủ hoa khai
Sá gì đạn lạc tên rơi
Trên đời hồ dễ mấy ai anh hào.
Thân bách chiến ra vào sinh tử
Đôi thần trùy nhẹ tựa hồng mao
Trần hoàn nhẹ gánh gian lao
Cõi trời do sổ Thiên Tào có tên.
Rước ông Bát về miền tiên giới
Đất Cao Bằng nhớ lại công ơn
Nhân dân thờ phụng khói hương
Nhớ người tráng sĩ hiên ngang anh hùng.
Thưở niên thiếu kiếm cung yên ngựa
Sinh vì đời, thác trợ muôn dân
Oai linh lẫm liệt thánh thần
Một lòng vì nước vì dân vì đời.
Gương anh khí sáng ngời muôn thuở
Trí hào hùng rạng rỡ non sông
Vinh quang thay giòng giống Lạc Hồng
Ngàn thu còn nhớ ông Bát Nùng Trí Cao
Thơ Lý Bạch anh hào ví sánh
Rượu Lưu Linh buồn tính vui say
Thừa nhàn bạch định thiên khai
Cờ thiên đế thích mộ tài tri âm
Kèn sáo trúc bổng trầm họ Lá
Lục huyền cầm Tử Bá nam xuân
Liên tâm ba chén tẩy trần
Thanh hương bình ngọc kỳ trân đượm mùi
Hồn quốc túy ấm lòng quân tử
Thú yên hà duyên nợ núi sông
Ngàn xưa tuyết nguyệt hoa phong
Thuốc lào Tiên Lãng ấm lòng thế gian
Khói thoảng ngát hương lan thú thảo
Thú phong lưu Vĩnh Bảo – Hải Đông
Sập vàng điếu ống thung dung
Ngự về trần thế đèn lồng kiệu hoa
Ai thành kính tại gia phụng sự
Thỉnh Ông về giá ngự đền trung
Xưa nay tắc tự hữu công
Dâng văn kính thỉnh Ông Bát Nùng Trí Cao.
